Beperkende denkkaders: het patriarchaat

Hey hey, en welkom in deze krakende verse nieuwe podcast.
Het is mijn niet zo stiekeme droom om ook je hersens een beetje te doen kraken vandaag, we gaan zien of dat lukt.

Vorige week had ik het over het belang van lezen om je denkkaders eerst en vooral te zien en daarna in vraag te stellen en misschien zelfs te beslissen om iets anders te geloven waarmee je bijvoorbeeld minder bijdraagt aan je eigen onderdrukking als mens of als vrouw of als man of iemand anders.

Jouw denkkaders zijn vaak gevormd binnen de denkkaders van de systemen waarin we allemaal groot worden en die het water vormen waarin we elke dag zwemmen.

Waardoor we niet beseffen dat het water is, tot iemand aan de oever roept: hey gastjes, hoe is het water?

En wij: welk water?

Het water van het patriarchaal systeem, dat dicteert dat mannen zo moeten zijn, en vrouwen zo, en daarmee dus ook van alles niet.

Mannen zijn trouwens minstens even hard gejost binnen dat systeem als vrouwen, dus mannelijke luisteraars, luister vooral verder en don’t be shy.

Niet alleen het patriarchaal systeem jost ons als collectief, trouwens.

We zwemmen net zo goed in het water van het kapitalistisch systeem, dat bepaalt dat onze waarde als mens samenhangt met onze productie en onze consumptie, en ons zo niet alleen berooft van een hoop vrijheden, maar ons ook doet geloven dat mensen die niet kunnen of willen meedraaien in het systeem minder waard zijn dan mensen die dat wel doen of kunnen.

Of dat rust geen basisrecht is, maar iets dat we moeten verdienen door eerst te werken.

Of misschien moeten we het eens hebben over het kolonialistisch systeem. Je weet wel, dat systeem dat

Of ons familiesysteem, waarin we bewust of onbewust leerden wat zichtbaar mag zijn aan ons en wat niet, vaak gestoeld op een van de vorige systemen, vanuit de hoop ons zo veilig te houden voor afwijzing of verstoting.

Zorg maar dat je je kop niet boven het maaiveld uitsteekt, kregen we vol goede bedoelingen mee van moeders en grootmoeders die voelden dat zij niet veilig waren om dat te doen. Omwille van hun financiële en emotionele afhankelijkheid van hun mannen, die meer rechten hadden dan zij.

Zorg maar dat je niet te veel ruimte inneemt, dat je voorzichtig bent, en geen aanstoot geeft. Jezelf niet te veel toont, en je lichaam ook niet, want zie dat je een man zijn hoofd zo zot maakt dat hij zich niet kan inhouden en jij dus schuldig wordt geacht voor zijn manieren.

Zorg maar dat je zeker nooit boos of verdrietig bent, en doe vooral wat je man of je ouders willen: flink zijn. En positief, niet te veel nadenken, gewoon meegaan in alles dat wij jou leren over veiligheid, wie je wel en niet mag zijn voor en achter de schermen,

Allemaal met de beste bedoelingen.
Zeker.
Maar het is niet omdat anderen deden wat zij dachten dat best voor jou was, dat het daadwerkelijk ook het beste is voor jou.

Ik begeleid elke week zoveel slimme, krachtige, machtige vrouwen die binnen het patriarchaal systeem hebben geleerd om te geloven dat ze hulpeloos zijn en dus niet in staat zijn om hun eigen beslissingen te nemen.

Ze geloven dat andere mensen weten wat zij willen en te doen hebben in dit leven. Het patriarchaal systeem doet het goed op vrouwen die hebben aangenomen dat zij niet kunnen vertrouwen op wat zij denken en voelen en geloven.

Maar dat vakje van wat wij als vrouwen en mannen mogen of moeten zijn, binnen het patriarchaat, is veel te klein en beperkend.

Wat we hebben leren geloven van toen we klein waren, omdat onze ouders het ook leerden geloven, sjarelt iedereen die in het systeem leeft. Alleen zijn we er zo van doordrongen dat we onszelf de schuld geven als ons lichaam aangeeft dat het voelt alsof we gesjareld zijn. Dan gaan we snel naar ons hoofd, en doen we mee met het koor dat zegt dat er niks aan de hand is, en dat we dankbaar mogen zijn dat we werk hebben, of een partner. We hebben namelijk geleerd dat dat het ultieme is, dat een goede job of een partner ons compleet gaat maken. Terwijl we natuurlijk al van bij het begin helemaal compleet zijn.

En we niet te bewijzen hebben dat we goede vrouwen, moeders of partners zijn door onszelf constant in de steek te laten om vooral niemand ongelukkig te maken of teleur te stellen. Best dat ik dat heb afgeleerd, of ik had mijn kinders niet net op deze feestdag naar boven gestuurd met hun iPad en de woorden: “niet naar beneden komen behalve als er bloed bij is, mama gaat een podcast opnemen.”

Dat mag ook met boeken willen lezen, of eens vijf minuten voor jezelf hebben zonder dat iemand je nodig heeft. Maar als jij hebt aangenomen dat je moet bewijzen dat je belangeloos bent, misschien omdat je dat zag bij jouw moeder, dan werk je onbewust niet enkel mee aan je eigen onderdrukking, maar misschien ook aan die van je dochter, die niet ziet dat een moeder van zichzelf kan en mag zijn. En dat is wat we willen voorkomen, dat die ellendige patronen zich nog te lang herhalen doordat we ons er niet bewust van zijn, ook niet dat we ze gewoon doorgeven door hoe wij leven en wat we wel en niet mogen van onszelf.

Ik wil je vandaag vooral meegeven dat het het water is waarin we zwemmen, niet de waarheid. Maar een waarheid. Een collectieve illusie gebouwd op overtuigingen.

Een collectie van schadelijke, maar algemeen aangenomen denkfouten die ons- en dan bedoel ik niet enkel vrouwen-, als we ze niet in vraag stellen, steeds verder naar beneden duwen. Of steeds vaster doen zitten in mentale kooitjes en denkkaders waar we uit willen stappen.

Pas als je ziet dat het het water is waarin we hebben leren zwemmen, dan kan je ervoor kiezen om eruit te stappen. Dat kan nooit zonder het eerst te zien. Als je denkt dat de feministische strijd al lang gestreden is, dan nodig ik je uit om te blijven luisteren.
---
Laat ons eens kijken naar een definitie van het patriarchaat, voor de duidelijkheid. Zodat we weten waar we het over hebben.

Het patriarchaat is, volgens wikipedia, een maatschappijvorm waarin mannen de dominante rol hebben.

De term is afgeleid van patriarch, de titel van een geestelijke leider van het mannelijk geslacht.

Het is een maatschappijvorm vol geloofsovertuigingen die we als mannen en vrouwen geïnternaliseerd hebben. Als in: we zijn het ermee eens geworden.

Omdat we bijvoorbeeld een moeder hadden die zichzelf wegcijferde en gericht was op de emoties van haar man en het als haar taak zag om overal angels uit te halen en vooral geen conflict te veroorzaken door zich uit te spreken of haar man te begrenzen.

Of omdat we werden geprezen voor hoe stil en flink we waren, en hoe goed ons rapport was en hoe we niet pruttelden als onze fellere of “stoutere” zus of broer over onze grenzen ging.

We hebben allemaal geleerd hoe een flink meisje of een stoere jongen hoort te zijn.

Wenen is voor meisjes.
Met je benen open zitten of boeren laten is voor jongens.
Meisjes laten geen scheten, ze helpen wel met het klaarzetten van de tafel en het afruimen terwijl de mannen buiten pinten drinken en over hun koersfiets babbelen.

Trek ik het op flessen?
Ik zeg soms: wil je weten hoe het patriarchaat nog leeft in ons hoofd? Kijk dan eens hoe kerstavond of de gemiddelde barbecue in Vlaanderen verloopt en wie wat aan het doen is.

Of hoe we als vrouwen hebben geleerd dat er een rol is die we voor de buitenwereld te performen hebben, en hoe die rol soms contrasteert met wie we zijn achter gesloten deuren.

Of onze ouders, als je het nog lastig vindt om de reflectie naar jezelf te doen.

Misschien had jij een moeder die timide en onderdanig was bij haar familie of vrienden, maar thuis het kot op stelten zette en juist heel veel ruimte innam. Waardoor jij voelde dat jij je net heel klein en flink moest houden.

Vrouwen die van alles niet mogen zijn, kunnen soms niet anders dan zich op andere manieren ontladen. Of verdoven. Zeker als ze geleerd hebben om zichzelf met schuld op te zadelen als het niet langer lukt om flink of gedienstig of immer dankbaar te zijn.

Ik coach zoveel vrouwen die denken dat de feministische strijd is gestreden sinds we mogen gaan werken en tegelijk voor de kinderen mogen zorgen, maar zonder dat ze het weten ten onder gaan aan de regels van het systeem. Dat, laat ons duidelijk zijn, een systeem van onderdrukking is.

Ze hebben leren geloven -doordat ze erin opgegroeid zijn- dat vrouwen de toestemming van mannen nodig hebben om dingen te mogen doen.

Dat het belangrijk is om asap een goede man te vinden en een gezin te stichten. Dat je als vrouw je waarde kunt halen uit dat mooie plaatje waarmaken. Dat je een man nodig hebt die je kiest om te bevestigen dat je iets waard bent als vrouw, ook. Dat het jouw taak is om die man gelukkig te maken en al het emotionele werk binnen het gezin op jou te nemen. Ook dat van mannen die zo vaak gehoord hebben dat emoties niks voor jongens zijn, dat ze geloven, en ons hebben leren geloven, dat ze niks voelen. En dat wij dat beter ook zouden doen. Minder voelen en nadenken. Want echt.

Je zou maar eens moeten voelen dat je het niet meer voelt, dat systeem waarin je leeft. Of dat je doodsbang bent om je ouders teleur te stellen, of je maten of je collega’s. Liever te veel pinten drinken om dat gevoel te verdoven dan zoals je vrouw in therapie gaan of zich laten coachen.

Ik coach vrouwen die in den duik hulp moeten zoeken omdat hun man doodsbang is dat ik hun vrouw op rare gedachten ga brengen.

Ik bedoel: dat ik hen uit de illusie ga trekken waar alles op gebouwd is. Liever focussen op hoe hard de kooi nog altijd blinkt, dan uit de kooi durven stappen en toegeven dat wat je hebt leren geloven misschien wel niet juist is. Want wat dan?

Trek ik het op flessen? Misschien.

Maar soms is dat nodig om de hypnose te doen stoppen.
---
Ik weet niet hoe dat bij jou zit, maar ik was zelf zo doordrongen van de overtuiging dat ik niet genoeg was als ik niet samen was met iemand anders, dat ik eigenlijk amper overwogen heb om geen lief nodig te hebben. Meer nog: ik kan soms echt jaloers zijn op het kader waarin mijn kinderen groot worden. Hoe zij veel meer opties en zijweggetjes meekrijgen dan ik, in den tijd.

Ik heb meegekregen, ook via de tv en de Knuffelrock-cd’s van mijn moeder, dat uitverkoren worden door een man het ultieme was om na te streven, en dat je vooral je beste beentje moest voorzetten en van alles aan jezelf moest opsmukken of niet vermelden om een man te schaken.

Mijn kinderen leren, gelukkig, andere dingen.

Dat het ook kan dat je single kiest te blijven, en dat dat even valabel is qua keuze.

Dat trouwen en kinderen krijgen niet het ultieme doel is of hoeft te zijn, en dat je ook de optie kunt overwegen om samen te zijn met iemand van hetzelfde geslacht.

Dat je even waardevol bent als mens als je ervoor kiest om geen kinderen te krijgen of geen relatie te hebben.

Ik ben zo blij voor hen. Ze zitten nog altijd midden in het systeem, maar ze krijgen zoveel meer kans om de kooitjes te zien en ze in vraag te stellen. Ik wist tot niet eens zo lang geleden niet eens dat er een kooi was.

Dat is ook al zo boeiend, vind ik.

Dat we ons dikwijls lang niet bewust zijn van die overtuigingen die ons ingelepeld zijn rond hoe te zijn en hoe te leven.

Maar we tonen wel dat we het nog altijd geloven en ondersteunen, en we tonen het met onze acties of inacties.

We hebben allemaal bepaalde muurtjes waarachter we bepaalde stukken van onszelf hebben leren verbergen, soms al heel jong. Dat verbergen doen we omdat we instinctief voelen dat het veiliger is. Dat de mensen die ons voorzien van liefde en eten omdat we dat zelf nog niet kunnen aangeven dat ze ons willen aanvaarden onder bepaalde voorwaarden.

We zien je graag, maar we verwachten wel dat je goede punten hebt en je niet te veel verzet tegen wat wij vinden dat jij moet zijn en worden.

Je mag jezelf zijn, maar wel binnen dit kader.
Dit zijn de lijnen, en het is tot daar en niet verder als je bij ons wilt blijven aansluiten.

Op die manier leren we mee te gaan in alle overtuigingen die we met de beste bedoelingen meekrijgen, en geven we die rolpatronen na een tijd ook zelf door, als we ons er niet bewust van worden. Omdat we al snel voelen dat we aanvaard worden voor de rol, niet voor wie we daarnaast ook nog allemaal zijn.

Want geen mens is natuurlijk enkel flink, lief, positief, gedienstig, onbaatzuchtig of vrolijk. En als je nooit iemand mag teleurstellen of ongelukkig maken -wat trouwens niet in jouw macht ligt, maar dat is voor een andere keer- dan is de enige optie om jezelf regelmatig teleur te stellen en ongelukkig en vaak ook heel eenzaam op emotioneel vlak achter te blijven.

Je voelt je niet gekend en gezien, omdat je jezelf al lang niet meer kent en ziet.

Het psychologisch patriarchaat is belachelijk sterk, alleen hebben we het belachelijk hard niet door omdat we allemaal binnen die uitgezette kaders zijn geboren. Die kaders vormen ons wereldbeeld. Waardoor we niet zien dat er nog meer is, buiten het enge kader van hoe het allemaal hoort te zijn.
---
Laat ons het nog eens over onze mannen hebben.

Onze vaders, partners, zonen, bazen soms.
Die soms hebben leren geloven dat zij mogen beslissen over de lichamen en keuzes van hun dochters, partners, zussen, werkneemsters.

Zie de mannen van het Vlaams belang, die er rotsvast van overtuigd zijn geraakt dat het hun taak is om te bepalen of vrouwen het recht hebben om hun zwangerschap te onderbreken, en op basis waarvan. Terwijl het natuurlijk het recht van ons allemaal is om zelf te beschikken over ons leven en ons lichaam, en er bijvoorbeeld voor te kiezen dat we geen kinderen willen op basis van het feit dat wij geen kinderen, willen, en niet enkel omdat we verkracht zijn of in verwachting van een kind dat voldoende gehandicapt is om dat te mogen bepalen.

Ik verwijs op dat vlak trouwens ook nog eens naar het boek van Anais Van Ertvelde over handicap, voor een extra schudding rond denkkaders op ander vlak.
Maar dat zou ons ook weer doen afglijden van waar deze aflevering over gaat.

Mannen zijn binnen het patriarchaal systeem het sterke geslacht, tegen wil en dank, en dienen zich daardoor al van kindsbeen af te conformeren aan een beeld dat ook voor hen is gecreëerd. Of tegen hen, denk ik steeds vaker. Tegen hun authentieke zelf, de zachtaardige gevoelige jongens die ze waren voor het eruit werd geduwd. Op school, thuis, onder vriendjes.

Ze voelen liefst weinig, tonen zich beter sterk en dominant en nooit zwak of zachtaardig, kennen weinig twijfel, vermannen zich, verbijten dingen, drinken pinten met de maten, geloven dat ze geen emoties hebben en dat hun vrouwen wat minder moeten nadenken en niet zoveel moeten voelen.

Ik nodig al mijn mannelijke luisteraars vriendelijk uit om zich na het beluisteren van deze aflevering eens de vraag te stellen wat ze je hebben leren wegduwen aan jezelf. En hoe dat zich nu uit voor jou.

Hoe je dat draaglijk houdt voor jezelf. Misschien door meer te drinken dan nodig. Misschien door veel te sporten of te werken of jezelf en al je grote emoties te verdoven op een of andere manier. No judgement, maar weet dat het heel vaak voorkomt en eigenlijk enorm verdrietig is.

Vrouwen leren andere dingen dan mannen, in de meeste gevallen. Als een groep binnen het systeem moet domineren, dan moet de andere groep aan kracht verliezen. En liefst ook beginnen geloven dat ze minder krachtig is dan in de realiteit.

Ze leren ook dingen wegduwen. Als ze boosheid voelen, dan leren ze dat wegsteken en naar binnen trekken door zichzelf schaamte en schuld in te lepelen. Boos mag niet. Wat handig is, als je mensen wilt onderdrukken leer je ze maar best dat bepaalde emoties die die onderdrukking signaleren verboden zijn.

Anders werkt het systeem niet.

**Als wij op emotioneel vlak alles zouden mogen voelen, dan kunnen we simpelweg niet langer gedomineerd worden.**

De beste tool om te onderdrukken is ervoor zorgen dat de onderdrukten zich bepaalde overtuigingen en regels eigen maken.

We leren zo vroeg wat sociaal wenselijk is voor ons geslacht, dat we onze integriteit al jong beginnen opofferen voor aanvaarding.

Hoe zorg je ervoor dat het systeem zichzelf in stand houdt en versterkt?

Door de onderdrukten zodanig te doordringen met regels van goed of fout, dat ze ze aanzien als de waarheid en doorgeven aan elkaar.

Nog beter: zorg ervoor dat ze er zodanig van doordrongen zijn, dat ze elkaar beginnen te controleren op het volgen van die regels.

Ik coach mensen die op moeten botsen tegen hun moeders, zussen, collega’s en vriendinnen, van zodra ze iets doen dat tegen de patriarchale verwachtingen ingaat.

**Een paar concrete voorbeelden om te verduidelijken wat ik hiermee bedoel.**

- ze krijgen commentaar als ze zich op een bepaalde manier kleden of hun haar knippen
- ze durven niet alleen op citytrip gaan omdat hun ouders of schoonouders dat afkeuren
- ze blijven in een job zitten die ze haten
- ze hebben nul tijd voor hun eigen hobby’s en verlangens omdat ze vooral bezig zijn met andere mensen ondersteunen
- ze halen een stuk van hun identiteit uit hoe belangeloos ze zijn in hun relaties en ze zijn trots op hoe weinig ze nodig hebben of verwachten van anderen
- ze bewegen amper en leggen de lat voor zichzelf zo hoog dat ze nergens nog aan durven beginnen
- ze zijn constant bezig met scannen hoe anderen zich voelen zodat ze elke mogelijke angel van ver kunnen zien en kunnen beginnen met die eruit te halen
- ze springen niet uit de band maar zijn flink bezig met het verven van de façade en het niemand tegen de haren instrijken

Ze zijn kortom vergeten dat ze van zichzelf zijn, en niet van de maatschappij.

**Wij hebben het compleet afgeleerd om loyaal te zijn aan onszelf, zodat we loyaal konden worden aan een systeem van onderdrukking en alle geloofsovertuigingen die erbij horen.**

Ik zeg vaak: wil je weten wat iemand denkt?
Kijk dan naar wat ze nog mag en niet mag van zichzelf.

De meeste mensen die bij mij komen mogen al niet meer veel, en vragen mij om hen te helpen met het wegduwen van wat ze amper nog weggeduwd krijgen.

Hun emoties als boosheid, frustratie, verdriet.

“Mijn man zegt dat ik daar iets aan moet doen.”

Lees: mijn man vindt het lastig als ik niet morf in zijn gedienstigere moeder die nooit klaagde en zaagde.
For real.
Je wilt niet weten hoe vaak ik iets dergelijks hoor.
Het klinkt zo vanzelfsprekend.
Maak mij nog flinker aub.
Zorg dat ik minder boos ben.

Maar het is niet je boosheid die het probleem vormt.
Het is dat je geleerd hebt dat een flinke vrouw vooral niet boos mag zijn.
Ook niet als alles in jou schreeuwt dat wat er gebeurt echt niet oke is. Dat je meer en beter verdient dan het doosje waarin je hebt leren passen.

En dat jij er vooral voor moet zorgen dat er geen spanning ontstaat. Dat het jouw taakje is om elke mogelijke angel uit situaties te halen.

Zalven, nooit slaan, en zeker nooit een hond in het kegelspel zijn. Alles overgieten met een laag suiker en nuance. Met iedereen rekening houden bij alles dat je doet, maar vooral niet al te veel met jezelf.

Als ik lees dat mannenbastions bepalen hoe vrouwenrechten eruit zien, en op hoeveel weken een vrouw voor abortus mag kiezen, dan draait mijn maag om.

Als ik hoor hoe jullie ouders en partners jullie in het gareel proberen te houden uit angst, en misschien wel terecht, dan word ik heel kwaad. Gelukkig mag ik ondertussen kwaad zijn en blijven. Als dat zelfs niet mag, hoe kunnen wij dan ooit foert zeggen?

Als wij niet durven ingaan tegen alle overtuigingen van het patriarchaat, hoe kunnen we onszelf en elkaar dan ooit uit bevrijden?

Als je nooit boos mag zijn, hoe kan je dan nog voelen dat het zwaar tijd is om ongelooflijk boos te zijn? Omdat je boosheid je komt vertellen dat het hoog tijd is om te stoppen met beperkende bullshit te tolereren en ernaar te leven?

Volgende keer: het kapitalisme!

Hoera!