Wat je moeder je leerde over het patriarchaat

Het is veel te lang geleden dat we het nog eens over het patriarchaat hebben gehad, vind ik.

Het wat? Dat overheersend systeem waarin we leven en groot zijn geworden, en dat alles dat mannelijk is voorrang geeft op wat vrouwelijk is of daarvoor doorgaat.
Vandaag ga ik je vertellen wat wij van de vrouwen die voor ons zorgden, leerden over hoe we ons zo veilig mogelijk konden bewegen binnen dat gevaarlijke systeem van onderdrukking. En hoe we daarbij onbewust een harnas van schuldgevoel en schaamte hebben aangetrokken dat ons nog zwaarder belast dan de onderdrukking zelf.
Dat doe ik niet zomaar.

Deze aflevering luidt de volgende themamaand in op Club Foert, mijn verdiepende en ongoing lidmaatschap op internet waarin we elke maand aan de slag gaan in groep met een thema en via live calls en gesprekken in de community aan de slag gaan in ons eigen leven.
In mei is ons maandthema: stoppen schuldgevoel en schaamte in het patriarchaat.

Dat wordt heel boeiend na onze innerlijke kindmaand, geloof me vrij.

Je moet goed voor jezelf kunnen zorgen en je eigen lieve, innerlijke moeder kunnen zijn als je wilt beginnen ingaan tegen de overheersende systemen en de regels ervan.
En als je heel de tijd vanuit aangeleerde regels blijft gaan naar zelftwijfel, schuldgevoel en schaamte, dan lukt dat niet.

Vandaar die volgorde.

Schuldgevoel en schaamte zijn ideale tools om ervoor te zorgen dat vrouwen zichzelf vasthouden in een voor hen gemaakte kooi van overtuigingen waarvan de deur gewoon openstaat. Al kan je dat niet goed zien, als je jezelf constant beteugelt met allerhande regels, te hoog liggende latten en zelfkritiek.

Wat gebeurt er eigenlijk als we ons niet gedragen volgens de regels die we hebben geleerd? We voelen schaamte. Diepe, pijnlijke schaamte over wie we zijn. En daar bovenop komt het schuldgevoel dat we het “fout” doen, dat we anderen teleurstellen, dat we te veel ruimte innemen of te luidruchtig zijn. Deze gevoelens zijn geen toeval – ze zijn de bewakers van onze zelfgemaakte gevangenis.

In Club Foert ben je nooit te laat.

Je betaalt 25 euro voor een maand, kan op elk moment starten en weer stoppen, en ik heb een vermoeden dat er in mei opnieuw heel wat schellen van heel wat ogen gaan vallen.

Kom er zeker bij na het beluisteren van deze aflevering!
We zouden het de max vinden om je daar te ontmoeten.

# SEGMENT 1: LEVEN IN HET PATRIARCHAAT EN DE ROL VAN SCHAAMTE
**Host:** Je weet het of je weet het niet, maar wij leven en ademen en zwemmen in het water van een patriarchaal systeem. Beluister zeker aflevering 45 waar ik je dat haarfijn uitleg, wat ik daarmee bedoel.

Je kan geen systeem veranderen, als je flink probeert te zijn binnen de regels van dat systeem. Als je eraan probeert te voldoen, meestal onbewust omdat je niet goed doorhebt dat het regels zijn, en geen waarheid.
Je moet eerst weten dat je voldoet aan een hoop beperkende regels, en ze zien, voor je ze kan beginnen aankaarten en verstoren.

Wat ons zo vaak tegenhoudt is de diepe schaamte die we voelen wanneer we buiten de lijntjes kleuren. Schaamte is dat verstikkende gevoel dat je fundamenteel fout of ontoereikend bent. Het is het gevoel dat er iets mis is met wie je bent, niet alleen met wat je doet. En in een patriarchaal systeem wordt die schaamte systematisch gekoppeld aan alles wat als “te vrouwelijk” of “niet vrouwelijk genoeg” wordt beschouwd.

Eerst op persoonlijk vlak, in je eigen leven en gezin, en daarna als collectief.

Dat is een van mijn missies in Club Foert.

In groep kijken naar waar wij geloven dat dingen “nu eenmaal gewoon zo zijn”, terwijl het kooien van aangeleerde overtuigingen zijn, die cultureel ingelepeld en aangeleerd werden op hele jonge leeftijd, en nu dus weer ontleerd kunnen en moeten worden, als we iets willen veranderen voor onszelf en zij die na ons komen.
Onze dochters en onze zonen, als we die kiezen te hebben. De mensen voor wie wij een voorbeeld zijn.

Een van de meest feministische dingen die wij volgens mij kunnen doen, is feministische mannen opvoeden die zich durven uitspreken tegen vrouwenhaat en andere gasten die Andrew Tate de max vinden.

Die niet verstommen uit schaamte wanneer ze zich zouden moeten durven uitspreken voor meer gelijkheid.

Die geen schuldgevoel hebben omdat ze ‘niet mannelijk genoeg’ zouden zijn.

En ik zeg dat misschien alsof dat makkelijk is, maar ik heb een zoon van 12, and it is not.

Maar wel zo hard nodig.

Om te spotten en alert te zijn voor waar het afglijdt in gratuite stellingen en waar we het eens over kunnen hebben en hoe we die conversatielijnen open kunnen houden. En niet enkel als het over hun zus of moeder gaat he.

Niet enkel om vrouwen die ze kennen te verdedigen. Alle vrouwen. Want komaan.

Dat is onze taak he, als ouders.

Zij gaan het voor een deel moeten stoppen, want mannen luisteren naar andere mannen. Dus moeten die mannen er wel de noodzaak van inzien, en niet, zoals ik vaak hoor, op hun paard gaan zitten als het woord patriarchaat valt, waar zij trouwens net zo goed slachtoffer van zijn dan vrouwen.
Ja, zij zijn de groep die het grootste voordeel halen uit dat dominante systeem, en ze betalen er ook een gigantische prijs voor in hoe ze mogen zijn en zich mogen ontwikkelen.

Mannen worden ook gecontroleerd door schaamte – schaamte dat ze niet “man genoeg” zijn als ze kwetsbaar zijn, als ze huilen, als ze toegeven dat ze hulp nodig hebben.

# SEGMENT 2: HOE WE DE REGELS EN DE SCHAAMTE LEREN
Wij leren de regels van de systemen via onze ouders, onze grootouders, de mensen die voor ons zorgen.

Ik heb deze podcast de titel “wat je moeder je leerde over het patriarchaat” gegeven, niet om je moeder ergens de schuld voor te geven, maar wel omdat het gewoon zo is.
Wij leren als meisjes onder meer en voor een belangrijk deel van onze moeder hoe we ons best staande kunnen houden als vrouw binnen dit systeem. Omdat onze moeders meestal de mensen waren die ons het meeste hebben geleerd.

We zijn vaak geneigd om het patriarchaat te zien als iets dat uitsluitend door mannen in stand wordt gehouden, maar de realiteit is complexer.

Vrouwen spelen soms, vanuit overlevingsmechanismen of geïnternaliseerde normen, een rol in het beperken van elkaars vrijheid en potentieel. Ook die van hun dochters.
Hoe je moeder zich voelde over zichzelf, welke rol zij aan moest nemen in relaties, wat ze over zichzelf en haar plaats in de wereld geloofde, dat heeft jou geconditioneerd. En wat ze je misschien niet leerde, was hoe om te gaan met schaamte en schuldgevoel wanneer je de ongeschreven regels overtrad.

Als je moeder naar jou keek om haar gelukkig te maken en haar verwachtingen in te lossen omdat ze zich compleet uitgeput en ontzelfd voelde in haar patriarchale relatie, dan heb je misschien geleerd om daarop te focussen, en jezelf als redder te zien. En je voelt misschien nog steeds diepe schaamte als je niet aan die verwachtingen voldoet. Er zijn nog veel meer mogelijkheden, maar onze relatie met onze moeder vormt ons. Leert ons de regels. En leert ons de schaamte te voelen als we die regels overtreden.

Vandaag onderzoeken we vijf manieren waarop dit gebeurt - niet om te beschuldigen, maar om bewustwording te creëren en patronen te doorbreken die ons allemaal beperken.

Ik geloof niet in schuld.
Ook niet in beschuldigen.
Dus neen, ik geef je moeder of de vrouwen die zich staande moeten houden binnen deze dominante en onderdrukkende cultuur niet de schuld. Hold your horses en spam mijn inbox niet voor je hebt geluisterd.
Als mensen zich er zelf meestal niet van bewust zijn, dat ze in water zwemmen dat vol beperkende regels zit, dan kunnen ze niet anders dan hun kroost ertegen proberen te beschermen door te zeggen: daar is de grens.
Dat is veilig, dat is gevaarlijk.
Draag vooral geen korte rok. Ga nooit alleen op pad. Geef een man zijn zin. Toon jezelf niet in je volledigheid. Schaam je als je te veel aandacht trekt. Voel je schuldig als je “nee” zegt tegen iemand die iets van je wil.
Mannen zijn niet goed met gevoelens. Kinderen opvoeden is vrouwenwerk. Ga jij maar parttime werken als ze er zijn.
Je gaat je man zijn eigen strijk toch niet laten doen? Vul maar aan met al het goedbedoeld advies dat jij meekreeg of voorgeleefd zag in de relatie tussen je ouders.
Ze deden het meestal oprecht uit liefde en bezorgdheid, om ons te beschermen. Dit is wat je moet doen om jezelf niet in gevaar te brengen. Om geen gedoe te veroorzaken. Voor de lieve vrede.
Je kop niet boven het maaiveld steken. Niet te veel opvallen als vrouw. Je leven ten dienste van anderen leven. Je focussen op je rol, niet op jezelf. En elke keer dat je deze regels overtreedt, voel je die diepe schaamte die je waarschuwt: pas op, je bent niet veilig als je jezelf echt toont.
Kiezen voor de lieve vrede in plaats van je uit te spreken over onrecht of in relaties waarin dingen scheef zitten op vlak van macht of keuzevrijheid.
Bij mijn grootouders was het zichtbaarder dan bij mijn ouders. De man droeg duidelijk de broek, mijn grootouders aan moeders kant hadden een bakkerij waar ze allebei in stonden, maar mijn grootmoeder alleen als “meewerkende partner”, met alle gevolgen van dien wat erkenning, verloning en later pensioen betreft. Ze schaamde zich niet eens voor die positie – het was gewoon “hoe het hoorde”.
Dan heb ik het nog niet gehad over de opdrachten die we meekrijgen van ouders die hun eigen verwondingen nog niet hebben kunnen of mogen verzorgen en in hun reflectie hun angsten meegeven.
Wordt vooral niet te groot, dan verlies ik jou en ik heb jou nodig om mijn eigen gaten in mijn zelfbeeld te vullen. En als je wel groot wordt, voel je schuldig omdat je je moeder “in de steek laat”.
Overstijg mijn mogelijkheden niet, dan doe je mij tekort en voel ik me slecht over mijn leven. En als je dat wel doet, schaam je je voor je succes en probeer je het kleiner te maken dan het is.
Jij bent zoals ik, en ik wil dat dat zo blijft, en ik ben verlegen en onderdanig, dus jij liefst ook.
Wij zijn geen mensen die dit soort dingen doen. Wij spreken ons niet uit over onrecht.
Wij zijn conflictvermijdend.
Dat wordt een opdracht voor een kind, onbewust. En elke keer dat je die opdracht niet vervult, voel je de schaamte en het schuldgevoel in je lichaam. Zelfs als je volwassen bent, zelfs als je beter weet.
Het is gezien, geliefd en gerespecteerd worden onder voorwaarden. De voorwaarden van je (familie)systeem.
Je kan zestig zijn, en nog altijd bang zijn om afgewezen te worden door je ouders. Omdat je anders bent, en dat als een probleem wordt gezien. En die angst voor afwijzing? Dat is schaamte in zijn puurste vorm.
Maar het is de taak van kinderen om zichzelf te worden. Zich af te zetten tegen hun ouders. Te puberen en een eigen zelf te ontwikkelen. Niet om het leven te leven dat hun ouders willen. En ja, dat puberen kan ook na je zestigste. Ik zie het elke dag gebeuren en beginnen bij mijn coachees van alles leeftijden, en ik klap er zo graag voor in mijn handen terwijl ik zelf ook verder puber en me losmaak. En ik zie ook hoe verlammend de schaamte en het schuldgevoel kunnen zijn, en hoe moeilijk het kan zijn om deze innerlijke criticus tot zwijgen te brengen.
# DE 5 LESSEN DIE WE LEERDEN
**Host:** Goed.
Wat je moeder je leerde over overleven in het patriarchaat is voor elk van ons verschillend, met andere accenten, en toch denk ik dat je wel een en ander zal herkennen uit mijn lijstje.
Het hoeft niet expliciet doorgegeven te zijn om duidelijk doorgegeven te zijn. Dat wil ik ook zeggen: ik krijg soms berichtjes van mensen die zeggen dat hun ouders nooit “jij bent niet goed genoeg” hebben gezegd, maar dat zij zich wel altijd ontoereikend voelen. Dat is de stille stem van schaamte die spreekt.
Als je dan doorvraagt, dan hoor je dat er nu nog altijd bakken ongevraagd advies uit de richting van die ouders komt, zogezegd goedbedoeld, en dan denk ik: dat is wat ik bedoel. Het zit in lichaamstaal. Advies. Vormen van manipulatie. “Ik wil me niet moeien maar, en dan alles na de maar.” En daarmee bouwen ze aan een steeds groter schuldgevoel bij hun kinderen.
Dus ook hier: je kan deze regels van de dominante cultuur gevoeld hebben, zonder dat iemand ze expliciet zo heeft verwoord.
Je kan het gezien hebben aan het gedrag van mensen in je omgeving. Of aan hoe ze je impliciet of expliciet afwezen of veroordeelden als je iets wel of niet deed. En die afwijzing veroorzaakte schaamte die nu nog steeds in je lichaam zit.
Om terug te keren naar jezelf, moet je eerst beseffen welke innerlijke regels dat in de weg aan het staan zijn. Of waar dagelijkse seksisme heerst, ook in je eigen hoofd. In je woorden en daden. Tussen je eigen oren.
Oke?
Ik heb een lijstje gemaakt van 5 lessen die we van onze moeders of zij die ons voorgingen hebben geleerd. Het zijn er natuurlijk veel en veel meer, maar dit is een aanzet.
Over hoe we mogen zijn, wat kan en wat niet, hoe je de vrede kunt bewaren en er dus voor zorgt dat er vooral niks verandert. Koppel dit vooral aan jouw gevoelens van schuld en schaamte, als je er niet aan voldoet. Dat wil ik in mei doen in Club Foert. Wat spiegeltjes voorhouden en heel vaak of niet roepen: dat schuldgevoel en die schaamte? Die zijn niet van jou! Haha. Doe ik graag.
# LES 1 - ER IS NIET VOLDOENDE TAART VOOR IEDEREEN (EN DE SCHAAMTE VAN COMPETITIE)
**Host:** Het eerste patroon is dat we leren dat er niet voldoende taart is voor iedereen. Of een variant daarvan. Dat is ook zo.
Dat leren wij vrouwen. Dat we met elkaar in competitie zijn. Dat we uitverkoren moeten worden.
Dat je moet tonen dat je niet bent zoals al die andere vrouwen, waardoor je dus eigenlijk begint te wedijveren met die andere vrouwen en niet in elkaars team kunt zitten. En als je wel solidair bent? Dan voel je de schaamte omdat je niet “uitverkoren” wordt, niet “speciaal” bent.
Dat het lastig is om samen te werken.
Dat andere vrouwen een bedreiging vormen voor de schamele plekken aan de top.
Maar ook dat je niet te veel ruimte mag innemen als je anderen niet tekort wilt doen. En daar komt het schuldgevoel dan om de hoek kijken – schuldig omdat je “teveel” succes hebt, omdat je “te ambitieus” bent.
Deze gedachte is verraderlijk. Het begint onschuldig: “Ik hou meer van voetbal dan winkelen”, “Ik ben relaxed, niet dramatisch”, “Ik ben een van de jongens”.
Maar het eindigt met het internaliseren van misogynie en het verachten van alles wat als “typisch vrouwelijk” wordt gezien. En paradoxaal genoeg voelen we tegelijkertijd schaamte als we niet “vrouwelijk genoeg” zijn. Het is een onmogelijke dans.
Door onszelf te definiëren in oppositie tot andere vrouwen, versterken we het idee dat vrouwelijkheid minderwaardig is. We creëren een cultuur waarin vrouwen op elkaar afgeven om mannelijke goedkeuring te krijgen. Deze dynamiek houdt ons allemaal klein, want het maakt vrouwelijke solidariteit onmogelijk en beloont vrouwen voor het in stand houden van misogyne ideeën. En elke keer dat we onszelf of andere vrouwen naar beneden halen, voelen we een steek van schaamte – die we vervolgens proberen te onderdrukken.
In een patriarchale omgeving speelt het krabbenmand-effect.
Het krabbenmand-effect verwijst naar een gedrag dat je kunt observeren bij krabben in een mand of emmer. Wanneer één krab probeert te ontsnappen door omhoog te klimmen, trekken de andere krabben deze terug naar beneden. Als gevolg hiervan slaagt geen enkele krab erin om te ontsnappen, terwijl ze dat individueel wel zouden kunnen als de anderen hen niet naar beneden zouden trekken.
Als metafoor wordt het gebruikt om te beschrijven hoe leden van een gemarginaliseerde groep - in dit geval vrouwen - degenen die proberen vooruit te komen of uit de groep te “ontsnappen” soms actief naar beneden trekken of saboteren. En weet je wat daarbij helpt? Schaamte. Andere vrouwen laten voelen dat ze beschaamd moeten zijn over hun ambities, hun succes, hun zichtbaarheid.
# LES 2 - JE NODEN EN GEVOELENS UITEN IS BETER VAN NIET (EN DE SCHAAMTE VAN BEHOEFTIGHEID)
**Host:** De tweede les is dat we leren dat het beter is om onze noden en gevoelens niet te uiten.
Zwijg maar. Wees flink en netjes door niet te luid of assertief te zijn. Laat maar passeren. Zeg ja als je neen bedoelt. Voel niet te veel dat je iemand bent die aandacht nodig heeft, of iets anders. Zeg vooral ook niet te veel van wat je echt denkt, maar doe het met de glimlach en toon niet hoe hard je aan het zweten bent. En als je wél spreekt? Dan voel je de brandende schaamte van “te veel zijn”.
Gevoed door het idee dat vrouwen alleen gehoord worden als ze zich “netjes” gedragen.
Hoe we elkaar vertellen dat we “te luid”, “te emotioneel”, “te confronterend” of “te radicaal” zijn. Elk “te” in die zinnen is een uitnodiging tot schaamte.
Hoe we elkaar aansporen om “strategischer” te zijn, “diplomatiek” te blijven, en “de juiste toon” te vinden. En het schuldgevoel dat ons overspoelt als we niet aan deze onmogelijke standaarden voldoen.
Deze dynamiek is verraderlijk omdat ze vaak vanuit oprechte bezorgdheid komt. We willen elkaar beschermen tegen afwijzing en discriminatie. Maar het resultaat is dat we zelf de politie spelen over elkaars expressie – vooral bij vrouwen die meerdere vormen van marginalisatie ervaren. We internaliseren de kritische blik en voelen schaamte zelfs voordat iemand anders ons bekritiseert.
# LES 3 - MISSCHIEN LAG HET OOK WEL AAN DE VROUW (EN DE SCHAAMTE VAN SLACHTOFFERSCHAP)
**Host:** De derde les is dat we leren dat het misschien wel aan de vrouw zal gelegen hebben als haar iets overkomt.
Ken je de term “himpathy”?
“Himpathy” is een term die bedacht is door de filosofe Kate Manne in haar boek “Down Girl: The Logic of Misogyny” uit 2018.
De term is een samentrekking van “him” (hem) en “empathy” (empathie) en verwijst naar de onevenredige of buitensporige sympathie en begrip die vaak wordt getoond voor mannelijke daders van seksueel geweld of wangedrag, vooral wanneer ze in een positie van macht of privilege zijn.
Himpathy is een specifieke vorm van gendervooroordeel die bijdraagt aan het in stand houden van patriarchale structuren. Het komt voor in mediaverslaggeving, juridische systemen, en in alledaagse gesprekken. Het kan zelfs door vrouwen worden vertoond, wat laat zien hoe diep verankerd deze neigingen kunnen zijn.
Een voorbeeld is de publieke en media-reactie op bepaalde seksueel misbruikzaken waarbij de carrièreperspectieven of reputatie van mannelijke beschuldigden centraal staan, terwijl het trauma en de ervaring van slachtoffers gemarginaliseerd worden.
Ken je “de goede-slachtoffer toets”?
Hoe vrouwen elkaar testen op of ze een “perfect slachtoffer” zijn voordat we met hen solidair zijn. En hoe die test vaak onbewust een reactie is op onze eigen diepe schaamte – de schaamte dat ons ook zoiets zou kunnen overkomen, de schaamte van kwetsbaarheid.
Denk aan hoe vaak we, wanneer een vrouw zich uitspreekt over intimidatie of misbruik, eerst vragen gaan stellen: Was ze zelf nuchter? Heeft ze wel echt neen gezegd? Wat had ze aan? Waarom ging ze naar zijn kamer? Waarom bleef ze in die relatie? Waarom sprak ze niet eerder? En met elke vraag, laden we haar op met schuldgevoel, met schaamte.
Dit patroon is begrijpelijk vanuit een overlevingsperspectief. Als we kunnen aantonen dat een andere vrouw “fouten” maakte die wij niet zouden maken, kunnen we onszelf wijsmaken dat ons hetzelfde lot niet zal treffen. Het geeft een illusie van controle in een wereld waar vrouwen vaak weinig controle hebben.
Maar door dit te doen, worden we medeplichtigen in een systeem dat vrouwen al bij voorbaat wantrouwt. We versterken het idee dat slechts een klein percentage “onschuldige” vrouwen onze steun verdient. We maken het makkelijker voor machtsstructuren om vrouwen tegen elkaar uit te spelen. En we voegen schaamte toe aan het trauma dat deze vrouwen al dragen.
# LES 4 - FLINKE MEISJES SLIKKEN HUN GEVOELENS IN (EN DE SCHAAMTE VAN BOOSHEID)
**Host:** De vierde les is dat flinke meisjes inslikken hoe ze zich echt voelen.
Als ze een hand op hun billen voelen, lachen ze dat weg en zal het wel zo niet bedoeld zijn. Als ze in onveilige situaties zitten mogen ze hun tanden niet tonen. Ze leren anderen te begrijpen. Bezig te zijn met snappen in plaats van begrenzen.
En als ze de grens wél trekken? Dan voelen ze schaamte. Schaamte omdat ze “moeilijk” doen, omdat ze “overgevoelig” zijn. Schaamte omdat ze duidelijk zijn in wat ze wel en niet willen.
Als ze het wel doen, gedrag aankaarten, dan weten ze dat zij het zullen uitgelokt hebben met hun gedrag en dat zij met meer schaamte af te rekenen zullen krijgen dan de dader. Zie ook de zaak Pellicot in Frankrijk, waarin het slachtoffer zichzelf publiek maakte om aan te kaarten dat zij niks zou mogen hebben om zich over te schamen.
En zo leren vrouwen niet alleen zwijgen, maar ook zich te schamen voor hun eigen grenzen, voor hun eigen “nee”, voor hun eigen behoefte aan veiligheid en respect. En dat schuldgevoel, dat vreet aan je. Het maakt je kleiner, minder zichtbaar, banger om op te vallen.
# LES 5 - VERWACHT NIET ZOVEEL VAN HET LEVEN ALS MANNEN (EN DE SCHAAMTE VAN AMBITIE)
De vijfde les is dat je als vrouw niet zoveel moet verwachten als mannen.
Velen van ons hebben hun dromen, noden en intuïtie leren afwijzen of overrulen omdat hun ouders telkens hun eigen angsten of onzekerheden op hen projecteerden.
Door vrouwen die zelf voelden dat hun noden en dromen en plannen ondergeschikt waren aan die van hun mannen. Dat ga je niet kunnen waarmaken. Dat is niks voor mensen zoals wij. Dat is iets voor jongens. Ik heb dat ook nog gedacht of geprobeerd maar het is mislukt dus doe maar niet, dan bespaar je je teleurstelling.
En als je toch droomt, als je toch ambities koestert, dan voel je de schaamte van “te veel willen”. De schaamte van “boven je stand” te reiken. Het schuldgevoel dat je “ondankbaar” bent voor wat je al hebt. Het zijn kettingen die ons vastbinden aan een leven dat kleiner is dan waar we van dromen.
Wij moeten weer op onszelf durven vertrouwen en in onszelf durven geloven zoals onze ouders het misschien nooit konden. We moeten durven voelen dat onze schaamte en ons schuldgevoel niet van ons zijn – ze zijn instrumenten van een systeem dat niet wil dat we onze ware kracht ontdekken.
# OUTRO: VAN SCHAAMTE NAAR VRIJHEID
**Host:** Er zijn er natuurlijk nog veel en veel meer. Denk eens na voor jezelf. Hoe dit landt voor jou.
Wat jij meekreeg en hoe dat nu voor bepaalde zaken zorgt in jouw leven die jou misschien beperken of voorzichtig maken.
Hoe je misschien voelt dat je je ouders wilt verdedigen, die hun best deden. Maar dat stel ik dus niet in vraag. Ze deden hun best, en ze zwommen net als wij allemaal in het water van een systeem vol beperkende regels en grenzen, zowel voor vrouwen als mannen.
En misschien voel je schaamte als je je realiseert hoezeer deze patronen ook jouw leven beïnvloeden. Misschien voel je schuldgevoel omdat je nu pas ziet hoezeer je deze patronen zelf in stand hebt gehouden. Maar weet dat die schaamte en dat schuldgevoel niet betekenen dat je het fout doet – ze zijn juist het bewijs dat het systeem in je hoofd nog steeds werkt zoals het ontworpen is.
De eerste stap naar bevrijding is het herkennen van je schaamte en je schuldgevoel als vreemde gasten in je huis, niet als delen van jezelf.
Kom zeker meedoen in mei in Club Foert, dan gaan we alle patriarchale bullshit verder fileren in groep. En we gaan samen leren hoe we schuldgevoel en schaamte kunnen herkennen als de kettingen die ze zijn, en hoe we ze kunnen loslaten. Mannen zeer zeer welkom! Laat ons dit samen doen. Het is nodig en zo belangrijk. Want mannen dragen ook hun eigen kooi van schaamte met zich mee.
Merci om tot hier te luisteren!